Misleiding en camouflage in tijden van hoogtechnologische conflicten

Het zijn enkele van de oudste en populairste oorlogstactieken. Door de media en de filmwereld zijn we vertrouwd met beelden van soldaten met camouflageverf- en kleding en van tanks die verscholen zitten onder takken en bladeren. Het paard van Troje uit de Griekse mythologie is een van de bekendste misleidingstrucs. In de Tweede Wereldoorlog leidde het Amerikaanse leger de Duitse Wehrmacht om de tuin met zijn zogenaamde 'spookleger' en met opblaasbare tanks. Wat toen al nuttig bleek, geeft nu in oorlogen steeds vaker de doorslag. Niklas Ålund, hoofd Strategie en Bedrijfsontwikkeling bij Saab Barracuda, legt uit: "Door de snelle technologische vooruitgang kunnen legers de vijand amper benaderen zonder camouflagesystemen en misleidende manoeuvres. Ze hebben dan ook ongelooflijk veel wapens of troepen nodig om te slagen. Wie tegenwoordig tekortschiet op het vlak van camouflage, verschuiling en misleiding, heeft bij conflicten weinig kans om als winnaar uit de bus te komen. En daar zal niet snel verandering in komen." De strijdkrachten moeten ook hun dure wapensystemen beschermen, die bijvoorbeeld geschikt zijn voor luchtverdediging of onrechtstreeks vuur en waar ze er vaak niet veel van hebben, zodat ze kunnen worden ingezet zodra de tijd rijp is.

Veranderende tijden

De heersende legers konden decennialang vertrouwen op hun grootte, kracht en vuurkracht. Kleinere landen als Zweden moesten al snel inzetten op andere methodes en tactieken. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat het Zweedse defensiebedrijf Saab onder het merk 'Barracuda' al sinds de jaren 1950 camouflageoplossingen ontwikkelt. Saab maakte ook al sinds de jaren 1960 deel uit van de NAVO-groep die de vereisten heeft opgesteld voor het signaalbeheer van de alliantie. Tegenwoordig is Saab de wereldwijde marktleider en bevoorraden we klanten in ruim zestig landen.

Door de enorme ontwikkelingen op het vlak van satelliet-, drone- en sensortechnologie de voorbije jaren zijn slagvelden transparanter dan ooit en zijn CCD-systemen ('camouflage, concealment, deception', camouflage, verschuiling, misleiding) een nieuw tijdperk ingegaan. Technische uitrusting als drones wordt steeds goedkoper en kan worden uitgerust met geavanceerde visuele of warmtesensoren. Tegelijkertijd kunnen commerciële satellieten op erg korte termijn gedetailleerde beelden leveren van de meest afgelegen plekken op de aarde. Als legers die beelden aanvullen met hun eigen verkenningsgegevens, ontstaat er een erg nauwkeurig beeld van de vijandige activiteiten. Door die ontwikkelingen passen zelfs enorme legers nu hun strategieën aan. "Eind 2022 publiceerde het Amerikaanse leger zijn nieuwe 'FM 3-0'-doctrine. Camouflage en misleiding wonnen aan belang en gelden nu als richtlijnen", stelt Ålund.

Stralingloos signaalbeheer

Hoe gaat die camouflage in zijn werk? Los van het visuele aspect kunnen sensoren ook een breed gamma fysieke factoren opsporen. Daarom wordt er in een militair kader vaak naar camouflage gerefereerd als 'signaalbeperking'. Bij de ontwikkeling van CCD-systemen moeten we rekening houden met het volledige elektromagnetische spectrum. We hebben het dan over ultraviolette, zichtbare en bijna-infrarode signalen, maar ook over kortegolf-infrarode, thermisch infrarode en radarsignalen. "Bij camouflagesystemen mag er geen straling worden uitgezonden of gereflecteerd. Maar ook multispectrale signaalpassiviteit is even belangrijk. Dat betekent dat de straling wordt geabsorbeerd. Zo gaan gecamoufleerde objecten op in hun omgeving en zijn ze alleen zichtbaar voor en herkenbaar door erg nabije sensoren", legt Ålund uit. De Barracuda-systemen kunnen de signalen uit het volledige spectrum al met 80 à 90% dempen. Als de dwarsdoorsnede van een tank gewoonlijk 150 m² is op radar, wordt dat beperkt tot 1 à 1,5 m² wanneer de tank stilstaat, is uitgerust met het ultra-lichtgewicht camouflagesysteem (ULCAS) van Saab, en wordt gedetecteerd door een geavanceerde SAR-sensor (Synthetic Aperture Radar). "Op die manier kan doeltreffende camouflage ervoor zorgen dat een vijand niet vanop grote afstand kan aanvallen, zonder zijn troepen zelfs maar in positie te brengen."

In weer en wind

Camouflagenetten als ULCAS zijn eigenlijk een uniform voor een voertuig. Eerst en vooral moeten lichtgewicht en weerbestendige materialen worden gebruikt. Technologische snufjes worden verweven in geschikte stoffen, pvc of tape. Vooral grote en bewegende objecten zijn een uitdaging. Mobiele camouflagenetten als het mobiele camouflagesysteem (MCS) van Saab bieden volledige bescherming tijdens het laden en lossen van troepen. Ze beperken de vermogens van het voertuig niet en kunnen worden gecombineerd met ULCAS zodra de eenheid opnieuw een positie heeft ingenomen. De belangrijkste troef van de camouflagenetten is dan ook het gebruiksgemak, ongeacht de weersomstandigheden of de temperatuur. Niklas Ålund voegt toe: "Niet alleen de kleur van het net moet binnen het decor passen, het moet ook de omgevingstemperatuur nabootsen. Met name in het noordpoolgebied is doeltreffende camouflage dan ook moeilijk. In de bittere koude en de razende stormen moeten de wezenlijke temperatuurverschillen tussen de omgeving, de voertuigen en de mensen worden gecompenseerd." 

Camouflagenetten bieden nog meer waarde, omdat ze ook tal van bijkomende functionaliteiten genieten. Zo kunnen ze zorgen voor efficiënter warmtebeheer en minder brandstofverbruik, aangezien de voertuigen en motoren minder afkoeling behoeven. Waarom? Omdat de camouflagenetten ervoor kunnen zorgen dat voertuigen, commandoposten, tenten en containers tot wel 80% minder worden opgewarmd door de zon.

De beslissende seconde 

CCD-capaciteiten zijn nodig in elke fase van een operatie, van de voorbereiding tot de aanval en de verdediging. "Als de vijand niet weet waar je bent, kan je onder camouflagenetten de omgeving of de vijand observeren en aanvallen plannen. Zeker in een handgemeen kunnen enkele seconden het verschil maken", legt Ålund uit. Hij voegt daar nog aan toe: "De geschiedenis leert ons dat de winnaar negen op de tien keer diegene is die het initiatief neemt en de beslissingen van zijn tegenstander door erg kleine voordelen beïnvloedt."

Weten wat er met camouflage en misleiding mogelijk is, stelt je niet alleen in staat om je eigen troepen beter te beschermen, maar ook om de tegenstanders, die op sommige vlakken misschien in het voordeel zijn, in toom te houden. Dat zien we momenteel in het conflict in Oekraïne, waar volgens rapporten al valse tanks werden ingezet om de Russische luchtmacht te misleiden. Ondernemingen die zulke lokvogels produceren, maken onder meer gebruik van kunstzijde. Daardoor weegt een valse tank slechts ongeveer 100 kilogram. Voor het plaatsen van de kopie zijn amper vier soldaten nodig. Het militaire nepmateriaal is op tien minuten uitgepakt en opgeblazen. "Van dichtbij kan je natuurlijk zien dat het geen echte tank is, maar op luchtfoto's en satellietbeelden niet. Als de vijand zo'n tank aanvalt of zijn troepen ernaartoe stuurt, verkwisten ze middelen die ze dan elders moeten missen."

Alles of niets

Als strijdkrachten samenwerken, moeten ze hun CCD-systemen coördineren. Als zelfs maar een eenheid of platform niet is gecamoufleerd, kan dat de hele operatie in gevaar brengen. De flexibiliteit en de compatibiliteit van de camouflageoplossingen zijn dan ook uitermate belangrijk in de voorbereidingsfase. Ook de communicatie tussen de land-, lucht- en maritieme eenheden speelt een steeds grotere rol. Zo bekijken onderzoekers van het Duitse Fraunhofer-instituut hoe de luchtverkenning signalen kan sturen naar de camouflagekledij van de grondtroepen om de soldaten te beschermen. De instelling werkt aan een informatiesysteem dat in contact is met de luchtverkenning, om bijvoorbeeld het kleurenspectrum van de camouflagekledij aan te passen, zodat ze niet kan worden herkend door de optische sensoren van een vliegende drone. Saab investeert ook fors in onderzoek. Alle CCD-producten bouwen op elkaar voort en het tempo wordt aangegeven door de snelle technologische vooruitgang. De research wordt aangestuurd door het onderzoek naar nieuwe en nog betere sensoren en door klantenfeedback, zodat Saab de ideale camouflage voor elke behoefte en elk platform kan ontwerpen. Daarbovenop komen de opleidingen, die minstens even belangrijk zijn als het product zelf. In de Barracuda Academy kunnen klanten leren hoe ze hun eigen signaalanalyse kunnen gebruiken voor almaar betere camouflage. "Enkel wie begrijpt hoe de signalen op elkaar inwerken en welke invloed ze hebben op de vijandige sensoren, kan ten volle gebruik maken van de toegevoegde waarde van CCD-systemen", legt Ålund uit.

Recent, begin 2023, ondertekende Saab een nieuw contract met het Franse defensie-aanbestedingsbureau DGA (Direction Générale de l'Armement) voor de levering van multispectrale Barracuda-camouflagesystemen. Het contract behelst niet alleen de levering van geavanceerde CCD-systemen voor de operationele activiteiten van het Franse leger, maar ook een samenwerkingsfase waarin de Barracuda-camouflageoplossingen specifiek zullen worden aangepast aan de operationele behoeften van het Franse leger. Niklas Ålund, hoofd Strategie en Bedrijfsontwikkeling bij Saab Barracuda, legt uit waarom dat zo belangrijk is: "De materialen ontwikkelen is een ding, maar weten hoe ze het best kunnen worden gebruikt, in combinatie met welke andere producten, waar en wanneer, dat is wat er uiteindelijk toe doet."Het aantal sensoren zal de komende jaren niet afnemen, dus het behoeft geen twijfel dat er ook steeds meer nood zal zijn aan multispectrale camouflage."

Geavanceerde camouflagesystemen - voor uw overlevingsvermogen

Saab biedt camouflageoplossingen voor elk operationeel scenario. Onze systemen kunnen worden aangepast aan elke omgeving, elk voertuig of object - en maken zo het verschil tussen een mislukte of een geslaagde missie.

Lees meer